* więcej takich przydatnych tabeli można znaleźć na stronie: http://wersus.com.pl/index.php?page=shop.product_details&flypage=shop.flypage_foto&product_id=381&category_id=111&manufacturer_id=0&option=com_virtuemart&Itemid=38
Zajrzyjcie !:)
UKŁADY RYMÓW:
- rymy parzyste (aabb)
- rymy przeplatane, inaczej krzyżowe (abab)
- rymy okalające (abba)
Przykład rymów parzystych:
Fraszki to wszystko, cokolwiek myślimy, (a)
Fraszki to wszystko, cokolwiek czynimy; (a)
Nie masz na świecie żadnej pewnej rzeczy, (b)
Próżno tu człowiek ma co mieć na pieczy. (b)
Jan Kochanowski, "O żywocie ludzkim"
Przykład rymów przeplatanych:
O, cóż jest piękniejszego niż wysokie drzewa, (a)
W brązie zachodu kute wieczornym promieniem, (b)
Nad wodą, co się pawich barw blaskiem rozlewa, (a)
Pogłębiona odbitych konarów sklepieniem. (b)
Leopold Staff, "Wysokie drzewa"
Przykład rymów okalających:
Leżysz zabity i jam też zabity, (a)
Ty - strzałą śmierci, ja - strzałą miłości, (b)
Ty krwie, ja w sobie nie mam rumianości, (b)
Ty jawne świece, ja mam płomień skryty.” (a)
Jan Andrzej Morsztyn, "Do trupa"*http://www.womkat.edu.pl/files/standaryzacja/grupa69/Pogan%20Jolanta/rodzaje_i_ukady_rymw.html
RODZAJE RYMÓW:
W poezji polskiej rym jest ściśle związany z akcentem, a zatem wyróżniamy przede wszystkim:
- rymy żeńskie (najczęstsze): posługujące się akcentem paroksytonicznym (czyli na przedostatnią sylabę), np. moda - uroda, występują w wierszu sylabicznym,
- rymy męskie: posługujące się akcentem oksytonicznym (na ostatnią sylabę), np. sąd - błąd, dłoń - skroń, występują w wierszu sylabotonicznym,
- rymy daktyliczne (bardzo rzadko występujące), posługujące się akcentem proparoksytonicznym (na trzecią sylabę od końca), np. chodziłbyś - zrobiłbyś, przezroczysta - ognista, zakochać - rozszlochać.
- rymy końcowe - występują najczęściej, umieszczane są na końcu wersu,
- rymy wewnętrzne - występują w środku wersu (np. w "Bogurodzicy"), najczęściej są to rymy średniówkowe,
- rymy inicjalne - występują bardzo rzadko, jest to rym na początku wersu.
- rymy dokładne, np. wodzie - lodzie, boju - pokoju,
- rymy niedokładne (wśród nich wyróżniamy np. asonans - rym oparty na identyczności samogłoskowej, np. woda - droga, i konsonans - rym oparty na identyczności spółgłoskowej, np. warg - dróg). Rozwinęły się w poezji dwudziestolecia międzywojennego, obecnie występuje powszechnie w wierszu wolnym,
- rymy gramatyczne - utworzone z wyrazów, których współbrzmienie wynika z identyczności końcówek gramatycznych (np. dwa czasowniki: myślimy - robimy, chodzi - rodzi, lub dwa rzeczowniki: półmiskami - gromadami, gromady - osady),
- rymy niegramatyczne - utworzone z wyrazów należących do różnych kategorii gramatycznych lub różniących się formą gramatyczną (np. liczbą, osobą, przypadkiem, czasem itp.), np. kwili - chwili, ginę - przyczynę,
- rymy bogate - obejmujące wiele głosek (męczeństwa - społeczeństwa),
- rymy składane - bab ryk - fabryk, panie - na nie,
- rymy banalne (częstochowskie) - blizna - ojczyzna, kocham - szlocham,
- rymy wyszukane, egzotyczne - powstałe przez niezwykły dobór wyrazów: kształcie - miał cię, farby - znał by, trytonów - pantalonów.
Łatwiejsze wytłumaczenie:
- Żenskie - rymujące się wyrazy muszą być co najmniej dwusylabowe.
Goście weszli w porzadku i stanęli ko-łem
Podkomorzy najwyższe brał miejsce za sto-łem.
- Męskie - rymują się wyrazy jednosylabowe, np.
I tych klonów pod śniegiem rząd (...)
Miła moja! Wesołych Świąt!
- Dokładne - mają identycznie rymujące się cząstki.
Młodości! ty nad pozio-my
Wylatuj, a okiem słoń-ca
Ludzkości całe ogro-my
Przeniknij z konca do koń-ca.
- Niedokładne - opierają sie na przyblizonej zgodności brzmieniowej rymujacych się cząstek. Rymy te coraz częściej spotykamy we współczesnej poezji, np.
Tu nie pomoze nic...
a cóż ja znaczę!
ten sam sen, ten sam błysk,
sredbrne akacje.
- Gramatyczne - opierają się na identyczności form gramatycznych, dowodzą kunsztowności poetyckiej, np.:
Martwe znasz prawdy, nie znane dla ludu,
widzisz świat w proszku, w każdej gwiazd iskierce,
Nie znasz prawd żywych, nie zobaczysz cudu!
Miej serce i patrzaj w serce!
- Niegramatyczne - poeta nie przetrzega w doborze rymów żadnych zasad. Takie rodzaje rymów są charakterystyczn dla poezji nowatorskiej, której twórcy odchodzą od tradycyjnych sytsemów wierszowych.
ŚRODKI POETYCKIE I ICH FUNKCJE SĄ DOSYĆ ŁATWO WYJAŚNIONE NA STRONIE:
http://polakna5.blox.pl/html/1310721,262146,21.html?401048
Proszę o przypomnienie sobie podstawowych środków poetyckich, stylistycznych:
metafora, epitet, porównanie, apostrofa, anafora, antyteza, pytanie retoryczne, antyteza, symbol, alegoria, onomatopeja (dźwiękonaśladownictwo), neologizmy, archaizmy, uosobienie, animizacja, eufemizmy, powtórzenia, przerzutnia.
Proszę zwrócić również uwagę na odmiany liryki!!!:)
W przypadku jakichkolwiek pytań można zgłaszać się do mnie osobiście w szkole! :) Na najbliższych lekcjach języka polskiego, rozdam przygotowane przeze mnie ćwiczenia, gdzie będziemy ćwiczyć wskazywanie środków i ich funkcji w tekstach poetyckich!
Pozdrawiam W.G.:)
Stary
kufer
